IEPER ( Ypres )
Belgijskie miasto położone w flamandzkim regionie Westhoek, w prowincji Zachodnia Flandria. Wraz z otaczającymi miasto wioskami: Boezinge, Brielen, Dikkebus, Elverdinge, Hollebeke, Sint - Jan, Vlamertinge, Voormezele, Zillebeke
i Zuidschote zamieszkuje je około 35 tysięcy mieszkańców. Ieper jest miastem o bardzo bogatej i różnorodnej przeszłości. Od średniowiecza, kiedy to przeżywało czasy świetności, stając się najważniejszym obok Brugii i Gandawy ośrodkiem handlu tkaninami we Flandrii, poprzez lata najazdów i okupacji ze strony Francuzów, Anglików czy Hiszpanów, aż po wiek XX, kiedy to podczas I Wojny Światowej zostało niemalże zrównane z ziemią.
i Zuidschote zamieszkuje je około 35 tysięcy mieszkańców. Ieper jest miastem o bardzo bogatej i różnorodnej przeszłości. Od średniowiecza, kiedy to przeżywało czasy świetności, stając się najważniejszym obok Brugii i Gandawy ośrodkiem handlu tkaninami we Flandrii, poprzez lata najazdów i okupacji ze strony Francuzów, Anglików czy Hiszpanów, aż po wiek XX, kiedy to podczas I Wojny Światowej zostało niemalże zrównane z ziemią.
Pierwsza wzmianka o Ieper pochodzi z 1066 roku. W tym czasie była to osada składająca się z dwóch części, położona na wschód od małej rzeki. Jedna część usytuowana na wyższym terenie była zamieszkiwana przez ludzi i zwierzęta. Drugą, nisko położoną, bagnistą wykorzystywano w zasadzie tylko do wypasu zwierząt. Ta pierwotna osada mieściła się w pobliżu miejsca gdzie dziś znajduje się Rynek Główny i Katedra Św. Marcina, czyli centrum współczesnego Ieper.
Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki. Na przestrzeni wieków miała ona różne nazwy: Ipre, Iepere czy Ieper. Po rzymskiej inwazji w I wieku p.n.e miasto przyjęło pochodzącą z łaciny nazwę Ypra. Przez wieki nazwa ta była wymawiana w przeróżny sposób: Ipre, Iprae, Ipera, Iperen, Hypra, Hipera, czy Ipretum lub Ipresnsis. W czasie francuskiej okupacji, oraz od czasu niepodległości Belgii w 1830 roku używano francuskiej nazwy Ypres.
Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki. Na przestrzeni wieków miała ona różne nazwy: Ipre, Iepere czy Ieper. Po rzymskiej inwazji w I wieku p.n.e miasto przyjęło pochodzącą z łaciny nazwę Ypra. Przez wieki nazwa ta była wymawiana w przeróżny sposób: Ipre, Iprae, Ipera, Iperen, Hypra, Hipera, czy Ipretum lub Ipresnsis. W czasie francuskiej okupacji, oraz od czasu niepodległości Belgii w 1830 roku używano francuskiej nazwy Ypres.
Mimo, że na przestrzeni wieków Flandria była nękana przez wiele wojen Ypres udało się zbudować w XII wieku pozycję jednego z najważniejszych i najbogatszych, obok Brugii i Gandawy miast Flandrii. Przyczyniła się do tego bardzo dobra lokalizacja, około 40 kilometrów od wybrzeża. Ypres stanowiło centrum wielu ważnych szlaków handlowych, na które składały się drogi i kanały prowadzące do Holandii, Francji czy Anglii.
W celu rozwoju handlu połączono rzekę Ieper z rzeką Ijzer. Umożliwiło to tysiącom dużych barek i łodzi wpływanie do Ypres z towarami. Stworzyło to połączenie rzeczne, prowadzące z Ypres do belgijskiego wybrzeża. Aż do 1686 roku kanał połączony z rzeką Ieperleet umożliwiał wpływanie do centrum miasta. W XIV wieku podczas okupacji burgundskiej stworzono pod okrągłą wieżą będącą częścią bramy Lille ( Lille Gate lub Rijselpoort) śluzę. MIała ona służyć do kontrolowania przepływu wody w mieście.
W 1328 roku zdecydowano o potrzebie wzniesienia murów obronnych na około miasta. Późne lata XIV wieku rozpoczyna się ekonomiczny upadek Ieper. Przyczynia się do tego siejąca spustoszenie w Europie w 1348 roku "czarna śmierć". W 1383 roku oblężenie dokonane przez wojska Biskupa Anglii Henry le Despenser dodatkowo niszczą miasto i jego infrastrukturę, uniemożliwiając utrzymanie pozycji Ieper w handlu koronkami. Upadek Ieper trwał około 200 lat. Flamandscy tkacze opuścili w tym okresie Ieper osiedlając się na wschodzie Anglii.
Po oblężeniu z 1383 roku Ieper straciło niepodległość przechodząc pod władanie ksiecia burgundów, Filipa the Bold ( 1342 - 1404 ). Zarządził on w 1388 roku wzmocnienie możliwości obronnych miasta poprzez budowę nowych wysokich na 4,5 metra kamiennych murów obronnych. W tym czasie do miasta prowadziło 9 bram wejściowych: Boezingepoort, Diksmuidepoort, Torhoutspoort, Hangwaertpoort, Mesenpoort, Tempelpoort, Boterpoort, Elverdingepoort, Steendampoort.
W roku 1583 rozpoczyna się następne oblężenie miasta. Powodem jest ogłoszenie Ieper protestancką republiką. Miasto oblegają katolickie wojska hiszpańskie dowodzone przez generała Alexandra Farnese. Po rocznym oblężeniu Ieper kapituluje. Rozpoczyna się okres rządów hiszpańskich. W 1669 roku budują oni po wschodniej stronie Ieper cytadelę w kształcie pięciokąta. Hiszpanie wzmocnili zachodnią i wschodnią stronę murów miejskich poprzez budowę konstrukcji o kształcie półksiężyca. Znajdowały się one pomiędzy bastionem ( struktura, która wystawała z rogu muru lub ściany fortu ), a innym końcem muru.
W 1678 roku Krów Francji Louis XIV wraz ze swoją armią odbił Ieper z rąk Hiszpanów. Światowej sławy inżynier Sebastien Le Prestre, Seigneur de Vauban (1633-1707) rozpoczął modyfikację murów i fortyfikacji obronnych Ieper. Zburzył cytadelę wybudowaną przez Hiszpanów, a w jej miejsce zbudował dzieło rogowe ( w dawnych fortyfikacjach ( XVI - XVIII w.) zewnętrzna budowla obronna złożona z dwóch półbastionów połączonych kurtyną, otwarta w kierunku zapola, o bokach równoległych, lub zbieżnych w kierunku twierdzy). Dzieło rogowe po wschodniej stronie miasta nazwano Corne d'Anvers lub dzieło rogowe Antwerpen. Dwa kolejne dzieła rogowe dodano po zachodniej stronie murów obronnych miasta: Corne de'Elverdinge i Corne d'Bailleul. Po północnej stronie miasta powstało czwarte dzieło rogowe zwane Corne Basse Ville ( dolne miasto ). Vauban zbudował również wrota śluz na północnej i południowej stronie miasta. Były one wykorzystywane do kontrolowania przepływu wody. W przypadku ataku można było zalać wodą rowy znajdujące się po zewnętrznej stronie murów , oraz specjalnie przeznaczone do tego tereny zalewowe.
W roku 1682 Vauban powrócił do Ypres i rozpoczął kontynuowanie swojej pracy. Skupił się na wewnętrznych fortyfikacjach, które jego zdaniem były najsłabszym ogniwem obrony. Uważał, że należy wzmocnić mury miejskie ze wszystkich stron, z wyjątkiem południowo - zachodniej bardzo dobrze bronionej przez bagniste tereny.
Stworzył on wokół miasta tzw. narys bastionowy ( stosowany od XVI do XIX wieku. Złożony był z pięciokątnych masywów ziemnych - bastionów połączonych ze sobą prostymi odcinkami wałów ziemnych tzw. kurtynami. Całość tworzyła zamknięty wielobok, czyli poligon, nazywany także wielobokiem fortyfikacyjnym. Pomiędzy poszczególnymi bastionami wznoszono także dodatkowe umocnienia, takie jak: rawelin, kleszcze, przeciwstraż ). Rozmieszczał on także na bastionach armaty.
W roku 1682 Vauban powrócił do Ypres i rozpoczął kontynuowanie swojej pracy. Skupił się na wewnętrznych fortyfikacjach, które jego zdaniem były najsłabszym ogniwem obrony. Uważał, że należy wzmocnić mury miejskie ze wszystkich stron, z wyjątkiem południowo - zachodniej bardzo dobrze bronionej przez bagniste tereny.
Stworzył on wokół miasta tzw. narys bastionowy ( stosowany od XVI do XIX wieku. Złożony był z pięciokątnych masywów ziemnych - bastionów połączonych ze sobą prostymi odcinkami wałów ziemnych tzw. kurtynami. Całość tworzyła zamknięty wielobok, czyli poligon, nazywany także wielobokiem fortyfikacyjnym. Pomiędzy poszczególnymi bastionami wznoszono także dodatkowe umocnienia, takie jak: rawelin, kleszcze, przeciwstraż ). Rozmieszczał on także na bastionach armaty.
W 1686roku rzeka przepływająca przez centrum miasta została sklepiona z Lille Gate na południu, a napółnocy z kanałem Ypres - Ijzer. Następnie rozpoczęto budowę na zasklepionej rzece budynków. Od tej pory aż po dzień dzisiejszy rzeka przepływa pod centrum miasta.
W 1713 roku miasto przeszło pod władanie austriackiej dynastii Habsburgów. W tym czasie Cesarz Józef II wydał rozkaz zburzenia części fortyfikacji zbudowanych przez Vauban, czym osłabił miasto. W latach 1789 - 1790 ma miejsce tzw. brabancka rewolucja, zorganizowana przez mieszkańców Flandrii i południowych Niderlandów, która wypędziła Austriaków z Ypres. W roku 1794 miasto ponownie zostaje zdobyte przez Francuzów.
W 1815 roku Ieper dołącza do Zjednoczonego Królestwa Niderlandów. Z powodu ważnej roli jaką odgrywa Ieper w związku ze swoją lokalizacją na granicy pomiędzy Holandią i Francją Holendrzy rozpoczynają 15 letnią pracę nad odbudowa fortyfikacji w mieście. Głównym założeniem było wybudowanie składów amunicji odpornych na bomby. Z murami o grubości 2 - 3 metrów. Te prace nazywa się interwencją holenderską.
W październiku 1830 roku w wyniku rewolucji ma miejsce utworzenie niezależnego Państwa Belgii. 26 czerwca 1831 roku Leopold I ( 1790 - 1865 ) zostaje mianowany pierwszym królem Belgii. Prace nad sprawami obronnymi miasta zostają wstrzymane. W 1852 roku miasto opuszcza garnizon wojskowy. W 1914 roku oficjalnym językiem w mieście jest język francuski, a miasto znane jest pod francuską nazwą Ypres. Zamieszkuje je około 18 tysięcy mieszkańców. Nie ma tutaj przemysłu ciężkiego, ale jest wiele prywatnych biznesów. Mieszkańcy są zamożni i prowadzą życie na dobrym poziomie. W mieście są: posterunek policji, kilka szkół, trzy kościoły: Św. Jakuba, Św. Piotra, Św. Mikołaja, katedra Św. Marcina, sklepy, puby i kawiarnie. Miasto tętni życiem. Od 1848 roku rozpoczyna się w Ypres burzenie dominującej do XIX wieku drewnianej architektury. Reszta budynków z drewna zostaje zniszczona w wielkim pożarze z grudnia 1914 roku.
W roku 1914 wybudowano w Ypres, od strony wschodniej dworzec kolejowy. Miasto zaczęło pełnić bardzo ważną rolę w sieci połączeń transportowych Flandrii. Już w 1850 roku do Ypres przybył pierwszy pociąg. Następnie rozwijano następne połączenia. Ten system transportu był bardzo ważny dla przedsiębiorców wiozących towary na cosobotni targ w Ypres, a także dla osób kupujących, które później te towary zawoziły do domów w różnych częściach Flandrii. Pod koniec XIX wieku rozpoczęło się rozbieranie murów obronnych. Na północy i zachodzie rowy i fosy wokół miasta zostały zalane wodą. Na zewnątrz murów obronnych w południowo- zachodniej, południowej i wschodniej części miasta stworzono trzy zbiorniki wodne: Boterplas, Majorgraacht, Kasteeelgracht.
W roku 1895 rozpoczęto w Ypres realizację projektu odnowy i odbudowy historycznych budynków. Prace prowadzono pod kierownictwem naczelnego architekta miasta Jules Coomans. Przerwał je początek I Wojny Światowej.
W roku 1914 wybudowano w Ypres, od strony wschodniej dworzec kolejowy. Miasto zaczęło pełnić bardzo ważną rolę w sieci połączeń transportowych Flandrii. Już w 1850 roku do Ypres przybył pierwszy pociąg. Następnie rozwijano następne połączenia. Ten system transportu był bardzo ważny dla przedsiębiorców wiozących towary na cosobotni targ w Ypres, a także dla osób kupujących, które później te towary zawoziły do domów w różnych częściach Flandrii. Pod koniec XIX wieku rozpoczęło się rozbieranie murów obronnych. Na północy i zachodzie rowy i fosy wokół miasta zostały zalane wodą. Na zewnątrz murów obronnych w południowo- zachodniej, południowej i wschodniej części miasta stworzono trzy zbiorniki wodne: Boterplas, Majorgraacht, Kasteeelgracht.
W roku 1895 rozpoczęto w Ypres realizację projektu odnowy i odbudowy historycznych budynków. Prace prowadzono pod kierownictwem naczelnego architekta miasta Jules Coomans. Przerwał je początek I Wojny Światowej.
I Wojna Światowa
7października 1914 roku w Ypres pojawiło się 8 tysięcy niemieckich żołnierzy. Stacjonowali oni tutaj kilka dni. Następnie opuścili miasto. Poza nielicznymi kradzieżami nie wyrządzili oni w Ypres żadnych zbrodni.
Już 14 oktoberdziernika 1914 roku do miasta przybyli pierwsi żołnierze angielscy. Mieli oni za zadanie powstrzymać żołnierzy niemieckich przed zdobyciem Ypres. Ponieważ to otworzyłoby im drogę do portów Francji i belgijskiego wybrzeża. Żołnierze brytyjscy stacjonowali w mieście od października 1914 roku aż do końca wojny w listopadzie 1918 roku. Walki o Ypres okazały się niezwykle krwawe i wyniszczające dla obu stron.
Już 14 oktoberdziernika 1914 roku do miasta przybyli pierwsi żołnierze angielscy. Mieli oni za zadanie powstrzymać żołnierzy niemieckich przed zdobyciem Ypres. Ponieważ to otworzyłoby im drogę do portów Francji i belgijskiego wybrzeża. Żołnierze brytyjscy stacjonowali w mieście od października 1914 roku aż do końca wojny w listopadzie 1918 roku. Walki o Ypres okazały się niezwykle krwawe i wyniszczające dla obu stron.
Pierwsza bitwa o Ypres miała miejsce od 19 oktoberdziernika do 22 listopada 1914 roku. Mimo liczebnej przewagi wroga brytyjskim żołnierzom udało się utrzymać swoje pozycje. Przeprowadzono także udany kontratak pod Gneluveld 31 oktoberdziernika 1914 roku. Uniemożliwiło to wojskom niemieckim wkroczenie do Ypres przed początkiem zimy. Podczas żołnierze niemieccy wykorzystywali artylerie. Pierwsze poważne zniszczenia w mieście dokonały pociski zapalające wystrzelone przez artylerię niemiecką 22 listopada 1914 roku. Zniszczyły one dwa najważniejsze zabytki miasta sukiennice oraz katedrę św. Marcina. Podczas bombardowań mieszkańcy chronili się w schronach oraz barakach wśród murów obronnych. Żołnierze francuscy i brytyjscy stacjonujący w Ypres wykorzystywali jako schronienie wszelkie tunele, lochy, mury obronne i bastiony wybudowane przez francuskiego inżyniera Vauban.
Druga batalia o Ypres trwała od 22 kwietnia do 8 maja 1915 roku i rozpoczęła totalną destrukcję jednego z najpiękniejszych miast Flandrii. Niemcy zaczęli używać do ostrzału Ypres zupełnie nowej broni. Działa o średnicy 42 cm, nazywanego przez żołnierzy grubą bertą. Pociski wystrzeliwano z lasu Houthulst na północ od Ypres. Pociski niszczyły nie tylko budynki, ale także system kanalizacyjny, co przyczyniło się do rozprzestrzeniania się zarazków oraz chorób. Pogorszyło to sytuację stacjonujących w mieście oddziałów i pozostałych mieszkańców.
22 kwietnia 1915 roku Niemcy użyli przeciwko dwóm dywizjom francuskim stacjonującym w północnym sektorze Ypres gazu zwanego chlorem. Pomysłodawcą użycia gazu podczas walk w okopach był niemiecki chemik, profesor Fritz Haber ( 1868 -1934 ), który przekonał do tego planu przedstawiciela Sztabu Generalnego generała Ericha von Falkenhayn. Na front w Ypres dostarczono 5700 cylindrycznych metalowych zasobników z chlorem. Każdy z nich ważył około 40 kilogramów. Atak nastąpił na odcinku 6 kilometrów. Ofiarami tego ataku byli Francuzi oraz Algierczycy ( Kabyle) z oddziałów kolonialnych 45 i 87 dywizji. Zmarło około 350 żołnierzy, wielu doznało uszkodzenia ciała. Podczas II batalii o Ypres Niemcy użyli chloru jeszcze 24, oraz prawdopodobnie 25 maja 1915 roku. Tym razem gaz rozpuszczono na odcinku 7 kilometrów, zabijając około 12 tysięcy żołnierzy, tym razem brytyjskich.
III bitwa o Ypres zwana bitwą pod Passchendaele ( 3 lipca - 10 lutego ) 1917 roku. Niemcy widząc skuteczność poprzednich prób, również podczas tych działań rozpylili gaz. Tym razem był to gaz musztardowy, uważany przez Niemców za groźniejszy od chloru, ponieważ działał z opóźnieniem i siał większe spustoszenie. Żołnierze francuscy nadali mu nazwę Iperyt. Gaz ten okazał się o wiele bardziej śmiercionośny i trudniejszy do wykrycia niż chlor.
Czwarta bitwa o Ypres, zwana bitwą nad rzeką Lys ( 9 kwietnia - 29 kwietnia 1918 roku ) . Podczas działań zaczepnych wojskom niemieckim udało się dokonać niewielkich wyłamów w linii frontu, ale po dwudziestu dniach walk ich siły wycofały się i natarcie przerwano. Koniec wojny nastąpił w listopadzie 1918 roku. Podczas działań wojennych Ypres zostało zrównane z ziemią. W walkach zginęło około 500 tysięcy żołnierzy, niemieckich z jednej strony, a z drugiej brytyjskich, belgijskich, francuskich, kanadyjskich czy Nowozelandskich, oraz żołnierzy innych nacji. Ypres stało się wielkim cmentarzyskiem. Nie wszyscy z żołnierzy mają swoje groby, wielu z nich nie udało się odnaleźć. Na bramie Menin znajdują się nazwiska około 55 tysięcy żołnierzy Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, których ciał nigdy nie odnaleziono.
Zaraz po I Wojnie Światowej rozpoczęto próby odbudowy życia w Ypres. Było to niezwykle ciężkie zadanie ponieważ miasto było doszczętnie zniszczone. Rolnicy nie mogli uprawiać ziemi z powodu zalegających ją niewybuchów. Odbudowano linię kolejową. To umożliwiło kontakt z resztą Belgii. Przywrócono publiczną administrację. W 1923 roku ponownie zaczęła działać poczta. Budynek, w którym się mieściła był jednym z niewielu jakie przetrwały I Wojnę Światową.
Początkowo angielski rząd forsował propozycję utworzenia w miejscu zniszczonych sukiennic strefy ciszy. Pomysł ten nie spodobał się jednak mieszkańcom, którzy pragnęli odbudowy miasta. Pozwolono natomiast Anglikom na zbudowanie pomnika wojennego.
Początkowo angielski rząd forsował propozycję utworzenia w miejscu zniszczonych sukiennic strefy ciszy. Pomysł ten nie spodobał się jednak mieszkańcom, którzy pragnęli odbudowy miasta. Pozwolono natomiast Anglikom na zbudowanie pomnika wojennego.
Powstał spór pomiędzy zwolennikami budowy całkowicie nowego miasta, a tymi którzy chcieli odbudowy miasta w stylu takim jaki był przed I Wojną Światową. Na szczęście wygrali zwolennicy odbudowy miasta. Rozpoczęto od odbudowy wszelkich budynków użyteczności publicznej, domów, szkół, urzędów, W 1928 roku rozpoczęto odbudowę sukiennic. Pracą dowodził architekt Jules Coomans. W 1934 roku zrekonstruowano skrzydło zachodnie i wieżę sukiennic. Jules Coomans zmarł w 1937 roku, przed końcem odbudowy zachodniego skrzydła. Kontynuację jego pracy prowadził architekt P.A. Pawuwels.
Podczas II Wojny Światowej Ypres ominęła tragedia porównywalna do tej z I Wojny Światowej. Miasto również było okupowane przez żołnierzy niemieckich, ale zniszczenia były nieporównywalnie mniejsze. 6 wrześnie 1944 roku I Dywizja Pancerna Generała Maczka zaatakowała broniących się w mieście żołnierzy niemieckich i pokonała ich, wyswabadzając miasto. W walkach wyróżnił się 9 Batalion Strzelców. Współcześnie na murze sukiennic od strony Rynku możemy zobaczyć tablicę pamiątkową poświęconą polskim żołnierzom, którzy uwolnili Ypres spod okupacji.
Dzisiaj Ieper jest małym miastem w zachodniej części Belgii. Nosi nazwę Miasta Pokoju i utrzymuje bliskie stosunki z japońską Hiroszimą, która również została tragicznie doświadczona przez działania wojenne. Ieper to również miejsce wycieczek tysięcy pasjonatów I Wojny Światowej, którzy odwiedzają miejsca spoczynku setek tysięcy żołnierzy poległych w tych krwawych walkach o Ieper. W okolicach miasta mogą oni odwiedzać około 156 cmentarzy, które są dowodem okropieństw wojennych. Miasto to jest również przykładem niesamowitego hartu duch jego mieszkańców, którzy przywrócili jego historyczny wygląd następnym pokoleniom.